การกระจายอำนาจและงบประมาณ ไม่ได้หมายถึง การกระจายไปให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเท่านั้น แต่ต้องกระจายให้ประชาชนมีอำนาจและมีส่วนร่วม
ร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญฯ ที่เกี่ยวกับการเลือกตั้งผู้ว่าฯ ทั่วประเทศ ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น มีสิทธิเข้าชื่อร้องขอต่อประธานสภาท้องถิ่นเพื่อให้สภาท้องถิ่นพิจารณาออกข้อบัญญัติท้องถิ่นได้
ข้อบัญญัติท้องถิ่นหมายถึง ข้อบังคับ หรือ กฎหมายที่องค์กรปกครองท้องถิ่นเป็นผู้ออก ได้แก่ กิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ตลาด สถานที่จำหน่าย สะสมอาหาร เป็นอาทิ
จำนวนผู้มีสิทธิเข้าชื่อ หลักเกณฑ์และวิธีการเข้าชื่อ รวมทั้งการตรวจสอบรายชื่อ ให้เป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ
ประชาชนในท้องถิ่นมีสิทธิในการมีส่วนร่วมการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีหน้าที่จัดให้มีวิธีการให้ประชาชนมีส่วนร่วมดังกล่าว
ให้มีกฎหมายว่าด้วยการมีส่วนร่วมของประชาชนในท้องถิ่นในการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งอย่างน้อยต้องมีสาระสำคัญดังต่อไปนี้
1.จัดให้มีการศึกษาผลกระทบและการรับฟังความคิดเห็นก่อนการดำเนินการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีผลกระทบต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชนในท้องถิ่นในสาระสำคัญ
2.การจัดให้มีการออกเสียงประชามติของประชาชนในท้องถิ่นเพื่อตัดสินใจในเรื่องสำคัญขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เช่น จะสร้างอะไรที่ใช้เงินมาก
3.การจัดตั้งสภาพลเมืองประจำท้องถิ่นให้สมาชิกมาจากการสับเปลี่ยนหมุนเวียนกันภายในประชาชนในท้องถิ่นทุกปี เพื่อทำหน้าที่ เสนอแนะ และ ตรวจสอบ การบริหารจัดการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
4.การจัดทำงบประมาณแบบมีส่วนร่วม โดยให้ประชาชนในท้องถิ่นได้ตัดสินใจเลือกโครงการหรือแผนงานที่จะนำงบประมาณรายจ่ายไปใช้ได้ เช่น โครงการที่จะส่งเสริมคุณภาพชีวิตประชาชนให้ดีขึ้น ขนส่งสาธารณะ การจัดการน้ำประปาให้ใสสะอาด
5.การเปิดเผยข้อมูลข่าวสารของการดำเนินการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยให้ประชาชนในท้องถิ่นเข้าถึงข้อมูลข่าวสารนั้นได้โดยง่ายและไม่เสียค่าใช้จ่าย